Kuşlar uçar, balıklar yüzer, çocuklar oyun oynar!

Oyun her çocuk için yeme, içme, barınma ve fiziksel gereksinimler kadar önemli bir yer tutmaktadır. Çocuklar ilk oyunlarını anne-babalarıyla kurarlar. Onlara oyunu tanıtan ve oyun kurmayı öğreten siz ebeveynlersiniz. Bu şekilde yaratıcılığını, hayal gücünü, sosyal, bilişsel ve dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olursunuz.

Oyun gerçek hayatın bir provasıdır. Çocuklar gördüklerini duyduklarını değil, yaşadıklarını ve denediklerini öğrenirler. Oyun ile insan ilişkileri, yardımlaşma, konuşma, bilgi edinme, deneyim kazanma, psikomotor gelişim, sosyal ve duygusal gelişim, zihin ve dil gelişimi desteklenir. Yetişkin gözüyle oyun çocukların oyalandığı, eğlendiği bir uğraş olarak görülse de çocuk için oldukça ciddi bir iştir. Çoğu zaman çocuklar oyun oynarken onlardan bir şey istediğinizde “Şu an iş yapıyorum.” yanıtını alabilirsiniz. Siz nasıl işe gidiyorsanız, ev işleriyle uğraşıyorsanız, çocuğun da oyun oynamak en önemli işidir.

Oyunun Bilişsel Gelişime Etkisi

Bilişsel gelişim; hatırlama, düşünme ve öğrenme süreçleridir. Düşünme ve anlama becerisini geliştirme sürecidir. Sosyal bir faaliyet gibi görünse de oyunun zihinsel açıdan birçok faydası vardır. Farklı düşünme süreçlerini geliştirir ve bunu gerçek dünyaya uyarlamayı öğretir. Oyun sırasında edinilen farklı deneyimler çocuğun bilişsel gelişimini oldukça destekler. Çocuk bu esnada çoğu şeyi kendi deneyimlediği için deneyim ve gözlem yoluyla öğrenir. Bilgileri analiz ve sentez edebilme becerisi gelişir.

Oyunun Dil Gelişimine Etkisi

Çocuklar oyun sırasında pek çok yeni kelime duyarlar, farklı cümle kalıpları içinde duydukları bu kelimeleri pekiştirerek nasıl kullanılacağını öğrenirler. Duyduğu her kelime çocuğun kelime dağarcığını geliştirerek doğru cümle kurma ve kendini, isteklerini doğru ifade edebilme konusundaki becerilerini arttırır. Telaffuz gelişir, duygularını daha iyi ifade edebilir, özgüveni gelişir, söz istemeyi, konuşma sırasını beklemeyi, ne zaman susup ne zaman konuşması gerektiğini oyun içinde öğrenir.

Oyunun Sosyal-Duygusal Gelişime Etkisi

Duygusal gelişim çocuk gelişiminin en önemli parçalarından biridir. Çocuğun karakterinin şekillenmesinde ve sosyal çevre ile iletişiminin gelişmesinde büyük rol oynayan oyun sırasında çocuklar sınırsız hayal gücü ile istedikleri karaktere bürünebilir, insanların farklı zevkleri, duyguları, istekleri, düşünceleri olduğunu fark ederek empati yeteneklerini geliştirir. Empati yeteneğinin gelişmesiyle başka insanlara karşı hoşgörülü olmayı ve anlayış göstermeyi de öğrenmeye başlarlar.

Çocuk oyun sırasında iç dünyasında olan biten ne varsa oyunlarına yansıtarak tüm gerçek duygu ve düşüncelerini de ortaya çıkartır. Bu nedenle onları oyun oynarken gözlemlemeniz çocuğunuzun iç dünyası hakkında, onun kaygıları, korkuları, güçlü ve zayıf yönleri hakkında birçok ipucu yakalamanızı sağlar.

Tüm bu gelişim alanları içinde okul öncesi dönem çocuğu için gelişimin en önemli olduğu alanlardan birisi sosyal-duygusal gelişimdir. Uzmanlara göre kişiliğin oluşmasında erken çocukluk dönemi şemalarının etkisi çok büyük olmakla birlikte bu dönem ne kadar olumlu şemalar geliştirmeleri sağlanırsa ergenlik ve yetişkinlik döneminde psikolojik sağlık, olumlu benlik algısı, olumlu sosyal ilişkiler, kişisel başarı alanlarında sağlıklı birer birey olmaları sağlanır.

Doğru Oyuncak Seçimi

Oyuncak seçerken dikkat edilmesi gereken konu çocuğun yaşına, gelişim düzeyine, beceri düzeyine uygun olmasıdır. Her yaş dönemi için dikkat edilmesi gereken en önemli unsur ise oyuncağın “işlevsel” olmasıdır. Örneğin; 3 yaşındaki bir çocuk için oyuncak bir cep telefonu almak onun gelişiminin herhangi bir alanına katkı sağlamayacaktır. Çocuk kendisi aktif olmadığı için oynarken hiçbir zihinsel aktivite gerçekleştirmeyecektir. Bunun yerine okul öncesi dönemde boyutları çok büyük ya da çok küçük olmayan, ince motor becerilerini de destekleyecek nitelikte puzzle ve Legolar, boya kalemleri, ipe boncuk dizme, hikaye kitapları, oyun hamuru, eğitici kartlar, tamir takımları, küplerden kule yapma gibi seçimler uygun olacaktır.

Çocukların oyun oynamak için çok oyuncağa değil, çok fazla hayal gücüne ihtiyaçları vardır. Bu hayal gücü de çocuklarda fazlasıyla mevcuttur. Çok fazla oyuncağa sahip olmaları yerine, yeterli sayıda işlevsel oyuncağa sahip olmaları hem hayal güçlerini geliştirmeleri açısından, hem de sahip olduklarının değerini bilmeleri açısından önemlidir. Kaldı ki çocukların oyuncak olmayan şeyleri bile oyuncak olarak kullanma gibi bir yetenekleri vardır. Hayali (temsili) oyun dediğimiz bu oyun şekli çocukların dil anlatımını, soyut düşüncesini, problem çözme becerisini, mantıksal sıra ile düşünme becerisini, sosyal yeterlilik oluşturmasını ve duygusal gelişimini destekler.

Tüm bu etkiler göz önünde bulundurularak oyunun çocuk gelişiminin en önemli unsuru olduğu unutulmamalı ve hafife alınmamalıdır.

Uzm. Psk. Sinem UMAN